Bez czarny - odmiany, uprawa, sadzonki

Czarny bez – czym jest oraz jakie ma pochodzenie? 

Najpopularniejszym przedstawicielem rodzaju bez (Sambucus) jest bez czarny pod nazwą (Sambucus nigra)

Czarny bez to roślina, która ceniona jest przede wszystkim ze względu na bogactwo swoich zdrowotnych właściwości. Nie są to jednak jedyne walory krzewów ozdobnych. Czarny bez to przede wszystkim roślina dekoracyjna, której filigranowe, białe kwiaty czarują swym nienachlanym wyglądem i zmysłowym zapachem. Krzew ozdobny rośnie dość szybko, tworząc majestatyczną, gęstą koronę białych kwiatostanów, wyraźnie zaznaczających się na tle ciemnych, czarno-purpurowych liści. Czarny bez w ogrodzie prezentuje się zjawiskowo, rozsiewając wokół siebie zniewalającą woń kwiatów, które przyciągają swym urokiem niezliczoną ilość pszczół i wielobarwnych motyli. 

Pochodzi z obszarów Europy, Azji i Ameryki Północnej, obecnie jest krzewem , który rośnie również w Europie. Jest bogatym źródłem witamin, minerałów oraz przeciwutleniaczy. Owoce czarnego bzu są popularne w kuchni, ponieważ można z nich przygotować przetwory, soki, nalewki oraz herbaty. Czarny bez ma również zastosowanie w medycynie ludowej, ze względu na swoje właściwości prozdrowotne. 

Purpurowo-czarne piękno liści czarnego bzu

Krzew ozdobny częściej wykorzystywany jest w celach leczniczych niż dekoracyjnych, a jego medyczne walory zostały docenione już w starożytności. W antycznym Egipcie przykładano liście czarnego bzu na oparzenia, ponieważ przyspieszały gojenie ran i przynosiły ukojenie. Wraz z upływem czasu zauważono, że zarówno owoce jak i liście krzewu ozdobnego mają zdecydowanie więcej właściwości, które pomagają w wielu chorobach. Obecnie więc dostępne są różnego rodzaju preparaty z czarnego bzu, skuteczne w razie rozmaitego gatunku zapaleń, wspomagające odporność i prawidłową pracę jelit, posiadają też cechy wykrztuśne. Zalety owoców krzewu ozdobnego zostały uznane też w kosmetologii, gdzie z powodzeniem wykorzystuje się je jako składnik kremów nawilżających. Czarny bez znalazł swoje miejsce również w kuchni. Jeszcze nasze prababcie z owoców rośliny liściastej sporządzały w mnogości rodzajów pyszne soki, konfitury i wina, które, poza swoimi walorami smakowymi, posiadały też zdrowotne przymioty. Bez czarny jest okazałym krzewem liściastym, który może osiągnąć nawet 5 metrów. Jego liście są jajowate, o ostrych zakończeniach. Tym, co je wyróżnia na tle innych krzewów ozdobnych to niesamowita barwa. Z nadejściem jesieni kolor liści bzu czarnego przybiera czarno-purpurowy odcień, co nadaje niecodziennego nastroju. Kwiaty krzewów ozdobnych są białe bądź różowawe i bardzo delikatne. Zebrane są jednak w bujne kwiatostany, co podnosi walory estetyczne całej rośliny liściastej. Zdrowotne owoce bzów czarnych stanowią kontrast na tle jasnych kwiatów. Stanowią one pożywienie dla różnych gatunków ptaków, jednak należy pamiętać, że surowe są dla ludzkiego organizmu trujące.

Czarny bez o delikatnych, białych kwiatostanach

Czarny bez jest niesamowicie łatwy w uprawie, można wręcz powiedzieć, że rosnący dziko jest gatunkiem inwazyjnym. Warto zasadzić krzew ozdobny w ogrodzie, ponieważ stanowi nie tylko atrakcyjną dekorację, ale można też suszyć jego owoce w celach spożywczych.

Sadzenie, uprawa i pielęgnacja

Bez czarny najlepiej czuje się na stanowiskach słonecznych i ciepłych, wtedy to owoce krzewu ozdobnego rosną najobficiej. Można też sadzić rośliny liściaste w półcieniu, jednak owoce nie będą wtedy już tak słodkie. Bez czarny jest bardzo tolerancyjny względem podłoża i urośnie niemal na każdym jego rodzaju, jednak najbardziej odpowiednia dla niego będzie gleba przepuszczalna i próchnicza. Lubią też umiarkowaną wilgotność. Dodatkowo krzewy liściaste posiadają wysoką odporność na miejskie zanieczyszczenia, a także choroby i szkodniki. Roślina doskonale znosi zanieczyszczenia powietrza i warunki miejskie, a do tego jest dość odporna na choroby i szkodniki. Zazwyczaj bez czarny zasadza się wiosną lub wczesną jesienią. Krzewy ozdobne są też mrozoodporne, dlatego nie trzeba ich okrywać na zimę, dzięki czemu stanowią piękną całoroczną ozdobę ogrodu. Dwa razy do roku bez czarny można zasilić nawozem wieloskładnikowym – przed i po kwitnięciu. Uszkodzone pędy rośliny liściastej usuwa się co kilka lat, dodatkowo można ją przycinać, aby pobudzić rozrost.

Czarny bez - właściwości

Napar z kwiatów czarnego bzu jest popularnym środkiem w medycynie ludowej przeciwko przeziębieniu i grypie. Zawiera kwasy organiczne, antocyjany, garbniki, flawonoidy i inne substancje czynne, które mają właściwości lecznicze. Napar z kwiatów bzu czarnego działa przeciwzapalnie, napotnie i moczopędnie, dlatego jest polecany do picia w celu złagodzenia objawów przeziębienia. Sok z owoców czarnego bzu jest również stosowany w medycynie ludowej do wzmocnienia odporności, zwłaszcza u dzieci. Jednak należy pamiętać, że większe ilości owoców czarnego bzu mogą być trujące, zwłaszcza niedojrzałe i nieprzetworzone. Przeciwwskazane jest spożywanie czarnego bzu w przypadku reakcji alergicznych. Sok z owoców czarnego bzu można przecedzić i przegotować, aby uzyskać syrop, który można stosować w walce z przeziębieniem. Syrop z czarnego bzu należy dawkować ostrożnie, zwłaszcza u dzieci. Kwiaty czarnego bzu zawierają olejki eteryczne i są wykorzystywane do sporządzania nalewki, która ma działanie przeczyszczające i wspomaga leczenie stanów zapalnych dróg oddechowych. Znajduje również zastosowanie w kosmetyce, wykorzystuje się właściwości kwiatów i owoców czarnego bzu, np. w produkcji kremów pielęgnacji skóry starzejącej, przeciwzmarszczkowo i wybielająco. Jednak zaleca się ostrożność w stosowaniu produktów zawierających czarny bez w celu uniknięcia objawów zatrucia, biegunki. Niedojrzałe i nieprzetworzone owoce czarnego bzu jadane na surowo są trujące.

Aby zbierać sok z czarnego bzu, należy pamiętać o pewnych przeciwskazaniach. Sok z czarnego bzu może być trujący w większych ilościach, dlatego należy go spożywać ostrożnie. Kwiaty czarnego bzu zawierają wiele cennych składników, dlatego można je wykorzystać do przygotowania syropu. Aby przygotować syrop z czarnego bzu, należy użyć świeżych kwiatów i korę gałązek. Kora bzu czarnego (Sambuci cortex) znana jest ze swojego działania napotnego i moczopędnego. Obecnie stosowana jest w mieszankach ziołowych wspierających układ immunologiczny i pracę układu moczowego. Sok z czarnego bzu można przechowywać w butelkach lub słoikach.

Jakie właściwości zdrowotne ma czarny bez?

Owoce czarnego bzu są również polecane zarówno dla dzieci, jak i dorosłych ze względu na ich korzystne właściwości zdrowotne. Zawierają dużo witaminy C, dzięki czemu wzmacniają odporność organizmu. Sok z owoców czarnego bzu może być podawany dzieciom w postaci syropu, który pomaga w łagodzeniu objawów przeziębienia i grypy.
Odwar z kwiatów czarnego bzu ma właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, dlatego często jest stosowany przy problemach skórnych, takich jak trądzik czy wysypki.
Wyciśnięty sok z owoców po obróbce mechanicznej czarnego bzu może być spożywany jako środek wzmacniający organizm oraz pomagający w łagodzeniu objawów infekcji dróg oddechowych. Może być również wykorzystywany w produkcji domowych syropów, galaretek i dżemów.

Czy czarny bez ma zastosowanie w kosmetyce?

Owoce czarnego bzu zawierają dużo witamin, minerałów i antyoksydantów, dlatego są często wykorzystywane w kosmetyce. Mogą być używane do produkcji kremów, maseczek i toników, które działają nawilżająco i odmładzająco na skórę.

kwiaty bzu czarnego zawierają

Kwiaty bzu czarnego (Sambucus nigra) zawierają różnorodne substancje biologicznie czynne, w tym:

1. Flawonoidy: są związane z działaniem przeciwutleniającym i przeciwzapalnym.
2. Glikozydy fenolowe:  które mają potencjał przeciwutleniający.
3. Saponiny: Związki te mogą mieć działanie przeciwzapalne i antynowotworowe.
4. Śluz: Substancja ta może działać łagodząco na podrażnioną błonę śluzową.
5. Witamina C: Kwiaty bzu czarnego zawierają witaminę C, która jest znana z właściwości wzmacniających odporność.
6. Kwas askorbinowy: Inną formą witaminy C, znanej ze swoich właściwości antyoksydacyjnych.
7. Olejki eteryczne: Mogą dostarczać związki zapachowe i wpływać na aromat.

Owoce bzu czarnego są również bogate w antocyjany, które nadają im charakterystyczny kolor fioletowy i mają potencjał antyoksydacyjny. W tradycyjnej medycynie ludowej kwiaty bzu czarnego bywają używane w różnych formach, takich jak herbaty czy syropy, ze względu na potencjalne korzyści zdrowotne. Jednak zawsze należy pamiętać, że przed zastosowaniem jakiejkolwiek rośliny w celach leczniczych ważne jest skonsultowanie się z lekarzem, zwłaszcza jeśli są obecne jakiekolwiek schorzenia czy stosowane są leki.

Czy czarny bez jest zatem rośliną trującą? 

Tak we wszystkich częściach świeżej rośliny występują glikozydy cyjanogenne, które dla ludzi są trujące. Najczęściej dochodzi do zatrucia w wyniku spożycia niedojrzałych i nieprzetworzonych owoców czy kwiatów rośliny. Sambunigryna i sambucyna występuje we wszystkich częściach świeżej rośliny. Kwiaty zawierają własności trujące, nie należy więc jeść kwiatów na surowo.